De Hanzepodcast, feit of fictie (2/4): Splinter versus Herbert deel 1

Door Luuk de Jong

De Hanzepodcast: de Zeerover is speciaal voor dit Hanzejaar 2023 gemaakt. Deze podcast vertelt het verhaal van Splinter Loeff, een zeerover die in 1437 in Zutphen is komen wonen. Uiteindelijk hebben zijn acties de stad veel juridisch getouwtrek en kopzorgen voor het stadsbestuur bezorgd. Maar wat is in de podcast nou precies feit, en wat is nou fictie? In deze kleine serie van artikelen probeer ik dat zo goed mogelijk uit te leggen, zodat u voor, tijdens of na het luisteren van de podcast, precies weet wat er écht is gebeurd halverwege de vijftiende eeuw!

In de eerste aflevering hebben we gekeken naar de levensloop van Splinter. Hoe hij betrokken was bij de stadsopstand, de roof op zee en hoe hij uiteindelijk een succesvolle handelaar werd in Zutphen. In dit artikel gaan we kijken naar het juridische gehannes tussen Splinter en Herbert.

Roof op de Zuiderzee

Zoals je misschien al hebt gehoord of straks gaat horen in de podcast, begon het conflict tussen Splinter Loeff en Herbert Rezen in 1433 met de roof op Herberts schip op de Zuiderzee. Deze was georganiseerd door Herman van Lockhorst, waardoor Splinter ook betrokken raakte. Zeeroof was in deze tijd natuurlijk geen zeldzaamheid. Daarom hadden Kampen en het graafschap Holland en Zeeland in 1426 een deal met elkaar gesloten waarin ze afspraken om schade aan elkaars handelsschepen te compenseren. Hier kwam echter niets van terecht, het leidde zelfs tot een korte periode van vrijbuiterij tussen schippers van beide zijden. Maar na de herstelde vrede diende Kampen na de roof een officiële schadelijst in bij de hertog van Bourgondië, die op dat moment graaf van Holland en Zeeland was. In die schadelijst is onze casus te vinden.

Omdat Filips van Bourgondië Kampen niet wilde compenseren, bleek Herbert de sitting duck. Een paar jaar na de roof heeft Splinter zich verzoend met Kampen, iets waar Herbert het ongetwijfeld fundamenteel mee oneens is geweest. Wat de voorwaarden van de verzoening is, dat weten we helaas niet. Volgens historicus Diederik Rijs is het mogelijk dat Splinter een afkoopsom heeft betaald aan het Kampense stadsbestuur.

Gerechtigheid

Maar voor Herbert was de zaak absoluut niet afgelopen. Hij wilde gerechtigheid en compensatie voor zijn gestolen goederen en zijn gezonken schip. Herbert was van mening dat een deel van zijn goederen in Zutphen waren verkocht en dat een deel daarvan nog altijd in Zutphen lag. Hiervoor daagde hij meerdere burgers voor de Zutphense schepenbank. Zijn zaak bewijzen kon Herbert niet. Hij liet het er niet bij zitten. De Hanzedag en het Westfaalse veemgericht waren zijn volgende stappen.

In het jaar 1449 waren twee Hanzedagen. In het voorjaar in Bremen en later in het jaar in Lübeck. Zijn beklag bij de Hanze had gewerkt. De steden Kampen, Deventer en Zwolle wisten de Hanzedag in Bremen te overtuigen van de noodzaak om Zutphen te verhoren. Daarop besloten zij dat Zutphen zich op de Hanzedag in Lübeck moest komen verantwoorden. Vanuit de historische bronnen weten we niet of Zutphen hierop heeft gereageerd of niet.

Zelfs na de Hanzedag was het voor Herbert nog niet klaar. De grootste uitdaging voor Zutphen moest nog komen: het Westfaalse veemgericht. Hoe dit precies zit en wat het grote gevaar voor Zutphen precies inhield beschrijf ik in het derde artikel.

Wil je de podcast beluisteren? Dat kan onder andere op Spotify: https://open.spotify.com/episode/7ajjZWpphKdkOP1tM5tXiQ.