Maquette Zutphen in 1485 nadert voltooiing...

Het is rond de dertig graden en ik wandel door de binnenstad van Zutphen. Mijn doel is een interview met Constant Willems en ik zal hem in zijn woning treffen. Na een korte kennismaking word ik twee trappen mee omhoog genomen naar zijn domein. De plek waar het in een huis vaak het warmst is, de zolder. Maar hier is waar het allemaal gebeurt en dus wel zo leuk voor het interview voor de nieuwsbrief van het Erfgoedcentrum Zutphen. Er kan eventueel een ventilator aan en mijn gastheer heeft ter voorbereiding al een kan fris water en glazen naar boven gebracht.

De 72-jarige Constant Willems heeft in zijn functie als (restauratie)bouwkundige menig maquette gebouwd. Hij verhaalt over de zes reconstructie-maquettes van kasteel ’s-Heerenberg en ook een van de oude stad ’s-Heerenberg. Er volgen meer voorbeelden en dan komen we in ons gesprek uit op de maquette die hier op zolder tot stand is gekomen: Zutphen in 1485.

Willems, die in de Werkgroep Bouwhistorie Zutphen had plaatsgenomen, hoorde daar dat Michel Groothedde, stadsarcheoloog, heel graag een waarheidsgetrouwe maquette van en voor de stad Zutphen zou willen hebben. Aangestoken door dit idee en met zijn achtergrond als maquettebouwer die de historie ook omarmde, was het zaadje gepland. En zo startte in 2017 dit meerjarenproject in opdracht van de gemeente Zutphen. Er werd gedegen onderzoek gedaan, een proces dat bij elke stap dieper op zaken inging, en de schaal werd bepaald: 1:500 Het aantal bouwuren werd geschat op rond de 3000.
Samen met Michel Groothedde en bouwhistoricus Jeroen Krijnen ontstonden door overleg voor elk huis in de stad van 1485 bouwtekeningen. De maten van elk huis, het perceel en eventuele bijgebouwen. Waar liepen straten, beken, sloten, hoe was de verharding die tijd, de watervoorziening?

Een schat aan historie

Er is bijna een boekwerk aan mailwisseling tot stand gekomen waarin enorm veel informatie staat over dit project. “Het is een naslagwerk geworden dat van grote waarde is voor het nageslacht”, vertelt Willems. Hij geeft aan dat naast Groothedde en Krijnen ook Dineke van Krimpen, vrijwilligster bij het archief en bij archeologie niet onvermeld mag blijven. “Dineke heeft door het onderzoeken van oude documenten die voor ons niet te lezen waren, belangrijke informatie boven water gekregen. Zo zocht zij in overrentmeestersrekeningen en klopte bij ons aan met de woorden: 'Kunnen jullie daar iets mee?'”

Oude stad

Toen de ‘oude stad’ klaar was, stonden er nog twee delen op de rol. Willems kon dit enorme deel met honderden huizen niet op zijn zolder houden en het werd de trappen afgedragen door hem en zijn vrouw. Ze zijn goed ingespeeld op elkaar en weten precies hoe ze deze werken zonder beschadigingen naar beneden krijgen. De ‘Nieuwstad’ werd voltooid en ook de ‘Spittaalstad’ heb ik op zolder mogen zien. In de laatste fase die is aangebroken maakt hij de verbindende stukken, de weiden, akkers, rivier en de bruggen die buiten de stadsmuren liggen.

Ik vraag naar de 3.000 uur, vanaf december 2017 tot nu, klopt die berekening? “Dat is nu al 5.500 uur, daar zitten dan nog niet de uren van Michel en Jeroen bij, vooral Michel heeft hier enorm veel tijd ingestoken.” Maar Willems heeft naast al dit prachtige priegelwerk ook gewoon genoten van vakanties.

Kennis en kunde

In zijn werkkamer waar ook zijn houtopslag ligt, vertelt hij over het materiaal waarmee hij werkt. MDF voor de grondplaat, triplex voor de huisjes, alle verfkleuren, kurk voor bomen, volièrezand voor de tuinen en de bestrating. De zoektocht naar het solderen van de bruggen, de eerste proefexemplaren. Het uitzoeken hoe de eerste brug over de IJssel er in aanbouw had kunnen uitzien. Hij vertelt dat hun vakantietripjes hem soms oplossingen brachten. Een prent in Wezel, een stofkap in het tegelmuseum in Maastricht. Of thuis opeens in een bezem materiaal zien voor de palissaden. Een creatief brein stopt nooit.
“Waar haalt u voldoening uit,” vraag ik hem. “De kennis van materialen. Hoe maak ik daken, torens, palissades en die bruggen. En ik ben trots als mensen me vragen van wat voor materiaal de huisjes zijn gemaakt. Dan ben je goed bezig.”

Webtentoonstelling

Op de website van het Erfgoedcentrum is een langlopende webtentoonstelling over dit project. Willems levert hier steeds foto´s van het project en bijbehorende teksten voor aan. Het geeft de kijker een heel mooi overzicht van al het werk dat gedaan is, de opbouw, de historie van de stad, de vondsten en de liefde voor dit vak. Deze updates worden ook via Instagram, Twitter en Facebook gedeeld. Hij hoort dan wel eens dat daar leuke reacties op komen, maar zelf gebruikt hij nauwelijks sociale media.
Gevraagd naar een aardigheidje tijdens de bouw moest hij even nadenken. “Ik had in een paar huisjes poortjes gemaakt die openstonden naar de straat en naar de tuin. Toen verscheen daar opeens een klein spinnetje, die wandelde het huisje binnen en kwam er weer uit. Wandelde door de tuin en verliet die door de toegang tot de tuin. Hij stak de Zaadmarkt over en verdween in het Ravenstraatje. Dat vond ik wel apart.” Of de spin een woonruimte heeft gevonden is onbekend.

Binnenkort te zien bij Musea Zutphen

De afgelopen jaren zijn delen van de maquette van Zutphen in 1485 al eens tentoongesteld, maar velen kijken reikhalzend uit naar het moment dat ze héle stad kunnen bewonderen. En dat moment komt nu snel dichterbij. De maquette gaat namelijk deel uitmaken van de de tentoonstelling ‘Als stadsmuren konden spreken... Duizend jaar vestingstad Zutphen’ in het Stedelijk Museum Zutphen. “Maar we hebben bij de start van het project geen deadline afgesproken en er mochten geen veranderingen worden doorgevoerd als de maquette klaar was. Of ik de startdatum van 10 september haal is dus nog onzeker...” zegt Willems die in de afrondende fase van de bouw zit.

Documentaire

Intussen is er door documentairemaker John Post veel vastgelegd van het hele maakproces. De bedoeling is dat de maquette in de toekomst blijvend getoond wordt in de gerestaureerde Bourgonjetoren. “Een beeld van die definitieve plek wordt het sluitstuk van de documentaire, die zal daarna vertoond worden in het Luxor filmtheater.” Daar ziet Willems naar uit. Hij heeft uren met Post gesproken, er zijn opnames gemaakt, ook met een drone, en er is ingezoomd op zijn werkzolder vanaf de overkant van de straat. Als Willems straks tussen het publiek in Luxor naar de documentaire kijkt, zullen de complimenten zeker niet aan hem voorbijgaan.
“En als de Bourgonjetoren niet klaar is als de expositie stopt, komt alles dan weer op deze zolder te staan?” vraag ik. Het antwoord is: nee. “Hier wordt de zolder straks drastisch opgeruimd en nieuwe projecten staan al te wachten.” Kater Marcel, die hem altijd gezelschap houdt, draait zich eens om op zijn kleedje. Hij maakt zich geen zorgen, de baas is nog lang niet klaar. Een aantal zeilschepen op een schap boven hem, verraden zijn liefde voor de miniatuurbouw.