Ontdek

Kranten

Tekening van Jo Spier voor de firma Schlumberger. Een struisvogel steekt zijn kop in het zand en een leeuw kijkt toe. Een vrouw kijkt naar haar man die zich achter een krant schuil houdt. (Collectie SMZ).
20 juni 2023

Kranten

De krant is een bron bij uitstek om grote en kleine gebeurtenissen uit het verleden te achterhalen. Geboorten, overlijden, feesten, branden, benoemingen, Indiëgangers, oorlogen, stakingen en opmerkelijke verhalen. De lokale, regionale, nationale en internationale gebeurtenissen zijn terug te vinden.

Ontstaan van kranten

In de zeventiende eeuw werden zogenaamde "couranten" uitgegeven die het lopende nieuws brachten: de voorlopers van de huidige kranten. De eerste couranten verschenen in Amsterdam en waren bedoeld voor een elitair publiek. In de tweede helft van de zeventiende eeuw kregen ook andere grote steden in het westen van Nederland hun eigen krant. Inhoudelijk verschilden de kranten sterk van de huidige dagbladen. De kranten zagen er hetzelfde uit en de nieuwsberichten gingen vooral over landelijke politieke, militaire en economische zaken. Aan het eind van de achttiende eeuw verschenen er steeds meer opiniestukken en werden steeds meer lokale en regionale berichten geplaatst.

Door de invoering van het dagbladzegel in 1812, een belasting op het krantenpapier, bleven de oplagen en aantallen bladen beperkt. Omdat de hoogte van de belasting afhankelijk was van het formaat van het papier, waren de kranten klein en hadden ze een beperkt aantal pagina's. Toen in 1869 deze "zegelwet" werd afgeschaft, werd het aantal bladen snel uitgebreid. Er kwamen steeds meer regionale dagbladen en edities van kranten. Naast de dagbladen verschenen nieuws- en advertentiebladen, zoals in 1887 De Vacature in Zutphen. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen er steeds meer gratis huis-aan-huis-kranten.

Welke kranten heeft het RAZ?

De oudste kranten die bij het RAZ worden bewaard, zijn gedrukt in 1783. Veel kranten die in het verleden zijn gedrukt, zijn inmiddels opgeheven of opgegaan in een andere krant. Alle kranten die het RAZ bewaart, zijn opgenomen in een tabel. Hierin is ook terug te vinden of en wanneer een bepaalde krant werd opgevolgd door een andere.

Tabel van kranten bij het RAZ

Waar vind ik nog meer kranten?

  • In 0263 Collectie Tweede Wereldoorlog bevinden zich diverse regionale en landelijke kranten, waaronder verzetskranten.
  • In de collectie documentatie van het RAZ bevinden zich krantenknipsels over allerlei onderwerpen en personen.
  • In particuliere archieven zijn krantenknipsels te vinden die een link hebben met het archief.
  • Het Stadsarchief Deventer heeft De Koerier (editie Deventer, Zutphen en Salland) gedigitaliseerd. De collectie is niet geheel compleet, maar wel volledig doorzoekbaar op de website.
  • De Koninklijke bibliotheek (KB) heeft een grote verzameling landelijke en regionale kranten, waaronder de Zutphense Courant 1849-1941 en de IJssel Express 1969-1984. Deze kranten worden gaandeweg digitaal aangeboden via Delpher.
  • De Openbare Bibliotheek in Arnhem bezit een grote collectie kranten uit Gelderland.
  • Regionaal Archief Nijmegen heeft honderd jaargangen van De Gelderlander gedigitaliseerd (1856-1956). De kranten zijn via de website te bekijken en volledig doorzoekbaar. In deze kranten is ook vaak aandacht voor grote gebeurtenissen in de regio Zutphen.
  • De uitgaven van Trouw in de Tweede Wereldoorlog (1943-1945) zijn te bekijken en doorzoekbaar op de website www.illegaletrouw.nl
  • Het Parool was in de Tweede wereldoorlog een verzetskrant. Alle uitgaven van 1940-1945 zijn raadpleegbaar via www.hetillegaleparool.nl
  • Zie ook de startpagina voor historische kranten Deze webpagina wordt regelmatig aangevuld.


Zoeken in kranten

Steeds meer kranten worden digitaal aangeboden. Zo kan de Zutphense Courant (1849-1941) op trefwoord doorzocht worden op Delpher. De Kaleidoscoop is in de Collectie Periodieken digitaal beschikbaar. Het RAZ biedt echter ook nog kranten aan op microfiche. In de studiezaal kunt u de kranten op microfiches met behulp van leesapparaten lezen. U krijgt alleen het origineel als er geen scans of fiches van de betreffende krant voorhanden zijn.

Alle kranten zijn per titel op datum te lezen. Als u geen datum weet, kan het in niet gedigitaliseerde kranten dus een tijdrovende klus zijn om een bepaald artikel te vinden. De zoektijd kan flink ingekort worden als een jaar, maand of seizoen bekend is. Wellicht weet u nieuwsitems uit dezelfde periode. Van de Zutphensche Courant / Zutphens Dagblad is via de studiezaalmedewerker een summiere index op titel beschikbaar van de periode 1866-2001. In de studiezaal vindt u ook een index op historische artikelen in de Zutphense Courant uit de periode 1850-1941 (bibliotheekcollectie, codering 018 INDE zutp).

Valkuilen en tips

  • Kranten verschenen in het verleden niet dagelijks. Zoek dus naar een krant die verschenen is vlak na de betreffende gebeurtenis.
  • Kijk voor kranten uit de periode 1940-1945 ook in 0263 Collectie Tweede Wereldoorlog Soms vindt u in deze collectie een ontbrekend exemplaar uit de serie die in bovenstaande tabel is opgesomd.


Literatuur

  • Rob Kammelar, 'Zutphenaren bestrijden belasting op kranten' in: Belastingen, leuker kunnen we het wel maken. Artikelen bij het belastingjaar 2009 van Regionaal Archief Zutphen (Zutphen 2009) 65-75.
  • Maarten Bruna, 'Kranten en genealogisch onderzoek' in: Genealogie 3 (1997) 68-72.
  • Pieter van Wissing (eindred.), Geldersen gezocht. Gids voor stamboomonderzoek in Gelderland (Arnhem, Den Haag 1996). (Zie voor genealogie en gedrukte media pagina's 223-232).
  • Jaap C. Riemens, 'Een krant die 150 jaar oud is' in: Zutphen, tijdschrift Historische Vereniging Zutphen 18 (Zutphen 1999) 89.
  • P.W. van Wissing, Henricus van Bulderen (1718-1794) en zijn Zutphense Courant (Hilversum 2001).
  • J.G. Freriks, 'De Zutphense courant', De Nederlandse Spectator (1879). Bij het RAZ opgenomen als overdruk in de bibliotheekcollectie, codering OW 1811).
  • P.G. van Manen, 'De Zutphense Courant in de eerste jaren: liberaal, neutraal of?' in: Zutphen, tijdschrift Historische Vereniging Zutphen 19 (Zutphen 2000) 25.
  • P.W. Van Wissing, 'De Zutphense Courant (1783-1784)' in: Zutphen 19 (Zutphen 2000) 32.
  • Rob Krabben, 'Hoe het Zutphens Dagblad zichzelf overleefde', in: Zutphen 2021-3 (Zutphen 2021) 78-84.

Tags